Soğutucu gazlar, klima, ısı pompası ve buzdolabı gibi aletlerde proses gazı olarak kullanılan ve cihazların içinde kapalı devre dolaşım sağlayan gazlardır.
Soğutucu gazlar ısının bir ortamdan başka bir ortama nakledilmesi esnasında ara madde olarak kullanılır. Isı alışverişini genellikle sıvı halden gaz haline ve gaz halden sıvı hale dönüşerek sağlarlar.
Soğutucu gazların bu işlemleri güvenilir bir şekilde yapabilmesi için gereken kimyasal ve fiziksel özellikler vardır. Bu özellikler yapılacak uygulamaya ve çalışma şartlarının durumuna göre değişmektedir.
- Pozitif buharlaşma basıncına sahip olmalıdır. Buharlaşma basıncının çevre basıncından bir miktar fazla olması gerekir.
- Yoğuşma basıncı düşük olmalıdır.
- Buharlaşma gizli ısısı fazla olmalıdır. Buharlaşma gizli ısısının yüksek olması sistemde o oranda gaz akışkan kullanılması demektir.
- Kimyasal olarak aktif olmamalıdır, tesisat malzemesini etkilememesi, korozif olmaması, yağlama yağının özelliğini değiştirebilir nitelikte olmaması gerekir.
- Yanıcı patlayıcı ve zehirli olmamalıdır.
- Kaçakların kolay tespitine imkân veren özellikte olmalıdır.
- Ucuz olmalıdır.
- Isı geçirgenliği yüksek olmalıdır. Dielektrik olmalıdır.
- Düşük donma derecesi sıcaklığına sahip olmalıdır.
- Yüksek kritik sıcaklığı olmalıdır.
- Özgül hacmi küçük olmalıdır.
- Viskozitesi düşük olmalıdır
Bazı soğutucu gazlar ve özellikleri nelerdir?
R-22 Gaz
Soğutucu gazlardan biri olan R-22 gaz ozon tabakasına verdiği ciddi zararlardan ötürü yasaklanmıştır.
Dünyanın birçok ükesinde yasaklanan bu gaz Türkiye dahil bazı ülkelerde ucuz klima sistemlerinde halen kullanılmaktadır. Ancak bu sistemde oluşturulmuş klimalara kullanıldığı için üretiminin komple durdurulma tarihi 2020 olarak belirlenmiştir. Sizde klima alırken hangi gaz ile üretildiğine dikkat etmelisiniz. Gelecekte teknik servis ihtiyacını gidermek zor olabilecektir.
R12
Bugüne kadar en çok kullanılan soğutucu gazlardan biriydi. Yapılan araştırmalar sonucunda bu gazında ozon tabakasına olumsuz etkileri ortaya çıkmış ve yasaklanmıştır. Kötü etkisinin yanında zehirli, patlayıcı ve yanıcı olmaması sebebi ile emniyet oranı yüksek bir maddedir. Aynı zamanda en zor çalışma şartlarında bile stabil kalabilen, bozulmayan ve özelliklerini kaybetmeyen bir soğutucu gazdır. Fakat, açık bir ataşe ya da yüksek sıcaklığa maruz kalırsa çözünür ve içerisindeki zehirli maddeler ortaya çıkar. Yağlama yağı ile tüm çalışma şartlarında kullanılabilir. Yüksek yağ çözücü özelliği sayesinde kondenser ve evaporatör ısı geçiş alanlarında yağın birikip ısı geçişini azaltmasına engel olur. Buharlaşma ısısı düşüktür.
R11
R11 düşük basınca sahip olan soğutucu bir gazdır. Daha çok 350 kW – 10.000 kW soğutma aralığında kapasitesi olan santrifüj su soğutucu sistemlerinde kullanılmaktadır. Dünya genelinde 60.000 adet su soğutucu ünitede R11 kullanıldığı düşünülmektedir. Bu gazında ozon tabakasına zararı nedeniyle üretimine son verilmiştir. Yanmaz ve kokusuzdur.
R123
Santrifüj soğutucu sistemlerde kullanılmaktadır. Bu soğutucu gaz R11'e en yakın olan alternatif soğutucu maddedir. R11 soğutucu gaza göre daha düşük enerji verimine sahiptir. Zehirleyici özelliği olduğu için kullanılacağı yerlerde ek önlemler almak gerekir.