Karbonmonoksit zehirlenmesinde kan gazı değerleri nasıl değişir?

Karbonmonoksit (CO) zehirlenmesi, solunan havadaki karbonmonoksit gazının hemoglobine oksijenden çok daha yüksek bir afinite ile bağlanması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, dokulara oksijen taşınmasını ciddi şekilde bozar ve kan gazı değerlerinde karakteristik değişikliklere yol açar. İşte bu değişikliklerin detaylı bir açıklaması:

Karbonmonoksit zehirlenmesinde arteriyel kan gazı analizi, durumu değerlendirmek için hayati öneme sahiptir. Ancak, geleneksel AKG ölçümlerinin sınırlamaları olduğunu unutmamak gerekir.

• PaO2 (Parsiyel Oksijen Basıncı): Genellikle normal veya normale yakın çıkar. Bunun nedeni, PaO2'nin kanda çözünmüş oksijen miktarını ölçmesidir. Karbonmonoksit, hemoglobin ile bağlanarak oksijenin taşınmasını engeller, ancak kandaki çözünmüş oksijen seviyesini doğrudan etkilemez. Bu nedenle, hastanın şiddetli hipoksik olmasına rağmen PaO2 değeri yanıltıcı bir şekilde normal görünebilir.
• PaCO2 (Parsiyel Karbondioksit Basıncı): Başlangıçta normal veya hafif düşük olabilir, çünkü hipoksiye bağlı olarak hasta hiperventile olur (daha hızlı ve derin nefes alır). Ancak, zehirlenme şiddetlendikçe ve merkezi sinir sistemi depresyonu geliştikçe, PaCO2 yükselebilir (hiperkapni).
• pH: Erken dönemde, hiperventilasyona bağlı olarak solunumsal alkaloz (pH >7.45) gelişebilir. Ancak, şiddetli vakalarda doku hipoksisi nedeniyle laktik asidoz gelişir ve bu metabolik asidoz (pH< 7.35) durumu baskın hale gelir. Kan pH'ı bu nedenle asidik tarafa kayar.
• Bikarbonat (HCO3-): Metabolik asidoz geliştiğinde, bikarbonat seviyeleri düşer.

Bu, karbonmonoksit zehirlenmesinin en belirgin ve ayırt edici özelliğidir.

• Pulse Oksimetre (SpO2) ile Ölçülen Saturasyon: Standart pulse oksimetreler yanıltıcıdır. Bu cihazlar, oksihemoglobin ile karboksihemoglobin arasında yeterince ayrım yapamaz ve her ikisini de fonksiyonel hemoglobin olarak görür. Bu nedenle, SpO2 değeri normal miş gibi (örneğin %98) yüksek gözükebilir. Bu, "normal saturasyon paradoksu" olarak adlandırılır ve teşhiste gecikmeye neden olabilir.
• Gerçek Arteriyel Oksijen Saturasyonu (SaO2): Gerçek arteriyel oksijen saturasyonu, karboksihemoglobin (COHb) seviyesi arttıkça düşer. Ancak bunu doğru bir şekilde ölçmek için standart pulse oksimetre yetersiz kalır.
• Karboksihemoglobin (COHb) Seviyesi: Kesin tanı için kanda COHb düzeyi ölçülmelidir. Bu, zehirlenmenin şiddetini doğrudan gösteren en önemli parametredir.
  • Normal Değer: Sigara içmeyenlerde<%2, sigara içenlerde<%5-10.
  • Zehirlenme Belirtileri: Genellikle %15-20 COHb seviyesinde baş ağrısı, baş dönmesi gibi hafif semptomlar görülür.
  • Orta/Ciddi Zehirlenme: %20-40 COHb seviyelerinde bulantı, kusma, görme bozuklukları, bilinç bulanıklığı ve senkop (bayılma) ortaya çıkar.
  • Hayatı Tehdit Eden Zehirlenme: %40-60 ve üzeri COHb seviyelerinde nöbetler, koma, solunum yetmezliği ve ölüm meydana gelebilir.

Karbonmonoksit, dokuların oksijen kullanımını da bozar (mitokondrial toksisite). Şiddetli doku hipoksisi sonucu anaerobik metabolizma artar ve kanda laktik asit (laktat) birikir. Bu nedenle, arteriyel veya venöz kanda laktat seviyeleri yükselir ve bu, metabolik asidozun şiddetini ve prognozu gösteren önemli bir belirteçtir.

Karbonmonoksit zehirlenmesinin teşhisinde, sadece rutin arteriyel kan gazı ve pulse oksimetre değerlerine güvenmek yanıltıcı olabilir. Klinik şüphe durumunda mutlaka kandakarboksihemoglobin (COHb) düzeyiölçülmeli ve hastanın klinik bulguları (baş ağrısı, bilinç değişikliği, vs.) ile birlikte değerlendirilmelidir. Tedavinin temelini, hastayı ortamdan uzaklaştırmak ve %100 oksijen (ve gerekirse hiperbarik oksijen) ile yüksek afiniteli CO-hemoglobin bağını kırmak oluşturur.